تاریخچه ضرب المثل های جهان
ضرب المثل بخشی از گفتار روزمره ماست. همه ما در حرف های هر روزه خود دست کم از چند ضرب المثل رایج در گویش و محاوره مردم استفاده می کنیم. بعضی از ضرب المثل ها به دوره زمانی خاصی تعلق داشته و ممکن است مثل های محاوره ای دویست سال پیش در گفتار امروزه ما چندان کاربرد نداشته باشد.
ضرب المثل بخشی از زبان است که داستانی پندآموز در خود دارد، داستان هایی که امروزه بسیاری از آنها فراموش شده و مردم چندان با آنها آشنا نیستند. زبان شناسان هنوز موفق نشده اند تعریف کاملی برای ضرب المثل ارائه دهند. شکل، ساختار و کارکرد ضرب المثل با عباراتی که به عنوان ضرب المثل به کار می روند کاملا متفاوت است. ضرب المثل جمله ای است که چارچوبی بدون تغییر دارد مثل :
آش نخورده و دهن سوخته !
شتر دیدی ندیدی!
باد آورده را باد می برد!
عباراتی که به جای ضرب المثل به کار می روند عبارات مرسومی هستند که باید در میان جمله قرار گیرند تا مفهوم کاملی پیدا کنند. مثل:
مو را از ماست کشیدن
دوستی خاله خرسه
یک کلاغ چهل کلاغ
ضرب المثل
تعبیر عبارات مثلی مثل گربه، باد، کلاغ و … به تنهایی معنای خاصی ندارند. یعنی معنی جمله از واژه های ایجاد کننده آن مفهوم نیست.
در تاریخ این گونه نقل شده است که مثل ها قبل از دسته بندی علمی دانش های بشری و حتی سالها پیشتر از پیدایش فلسفه و فیلسوفان و ادیبان وجود داشته اند. در یونان باستان بسیاری از فیلسوفان، خطیبان و ادیبان مثل افلاطون، سوفکلس، هومر و بسیاری افراد دیگر با استفاده از مثل ها در نوشته های خود آنها را به عنوان قسمتی از آثار ادبی قرار داده اند. حکایات کوچک، نصایح و بسیاری از موارد دیگر. نویسندگان رومی مثل سیسرو نیز در نوشته های خود ار مثل ها استفاده کرده اند البته لازم به ذکر است که هیچ تحقیق خاصی درباره آنها انجام نداده اند. همچنین از این نکته نیز نباید گذشت که بیشتر مثل های رومی از مثل های یونانی الهام گرفته اند که سال ها بعد اروپایی ها نسبت به ترجمه حرفه ای آن اقدام کردند تا زبان و فرهنگ عامیانه آنها پربارتر شود. در ادبیات معاصر نویسندگان با استفاده از مثل ها حال وهوایی طنز گونه به ادبیات اعطاء کرده اند که خالی از لطف نیست. هنرمندانی مثل برتولت برشت ، هاینریش بل ، اریش کستنر، گونتر گراس و بسیاری دیگر و نویسندگان هموطن ما مثل علی اکبر دهخدا، صادق هدایت، محمد علی جمال زاده و … از مثل ها در آثار خود بسیار استفاده کرده اند.
هیچ کس به درستی نمی داند اولین ضرب المثل کجا و چگونه و در چه زمانی ساخته شده است. داستان بسیاری از ضرب المثل ها داستان های سینه به سینه ای است که از مادربزرگ ها به جا مانده است. در تاریخ این گونه به ثبت رسیده که در کتیبه های سومری ها که با خط میخی نگاشته شده اند مثل های بسیاری وجود داشته که زبان شناسان موفق به کشف و ترجمه حرفه ای آنها شده اند.