تاثیر منطق الطیر در ادبیات جهان
منطق الطیر عطار نیشابوری از مفاخر ادبیات ایران نوشته فرید الدین عطار نیشابوری است که نه تنها ایرانیان بلکه تمام ادب دوستان جهان با نام آن آشنا بوده و با نماد های منطق الطیر مثل پرندگان، هدهد، سیمرغ و کوه قاف را به خوبی می شناسند.
حکایت سیمرغ
ابتدای کار سیمرغ ای عجب
جلوه گر بگذشت بر چین نیم شب
در میان چین فتاد از وی پری
لاجرم پر شور شد هر کشوری
هر کسی نقشی از آن پر برگرفت
هر که دید آن نقش کاری درگرفت
آن پر اکنون در نگارستان چین‌ست
اطلبو العلم و لو بالصین ازین‌ست
گر نگشتی نقش پر او عیان
این همه غوغا نبودی در جهان
فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری معروف به شیخ عطّار نیشابوری یکی از عارفان و شاعران ایرانی بلند آوازه ادبیات فارسی در پایان سدهٔ ششم و آغاز سدهٔ هفتم است. او در سال ۵۴۰ هجری برابر با ۱۱۴۶ میلادی در نیشابور زاده شد و در ۶۱۸ هجری به هنگام حملهٔ مغول به قتل رسید. تحقیقات زیادی درباره تاثیر گذاری او در ادبیات و آثار برجسته او شده است. معروف ترین اثر او به نام منطق الطیر توسط شرق شناسان بسیاری به زبان های زنده ترجمه شده و مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است. ترجمه آثار ادبی کهن از اهمیت زیادی برخوردار است و رشته ادبیات تطبیقی امروزه به عنوان گرایش مهمی از ادبیات درتمام دانشگاه های دنیا تدریس می شود.
ادوارد فیتزجرالد نویسندهٔ انگلیسی که نام او بیشتر به خاطر خلق نخستین و معروف ترین ترجمهٔ رباعیات خیام به زبان انگلیسی در ادبیات ماندگار شده است از جمله مترجمانی است که در این زمینه بسیار تلاش کرد. شیوه کاهشی فیتزجرالد در تمامی ترجمه هایش مخصوصا منطق الطیر دلیلی بر اهمیت ترجمه های او از دیدگاه ایدئولوژیک است.
درآلمان پند نامه عطار به وسیله «جی. اچ. نسِلمان» انجام شد. «اریک هرملین» از تاثیرگذارترین مترجمان شعر فلسفی که در زندگی خود بسیار تحت تاثیر حافظ شیرازی بوده است در سال 1929 از روی ترجمه قدیمی دوتاسی منطق الطیر را به زبان سوئدی ترجمه کرد. در سال 1932 مارگریت اسمیت ویرایش و ترجمه منطق الطیر را با عنوان The Persian Mystics: Attar انجام داده و در لندن به چاپ رساند. در ازبکستان دکتر «جمال کمال» شاعر ملی و ادیب معروف ازبکستان آثار عطار را به زبان ازبکی ترجمه و در اختیار ازبکی زبانان دنیا قرار داده است. ادبیات عرفانی ایران الهام بخش ویکتور هوگو نویسنده فرانسوی نیز بوده است. هوگو اثر مشهور خود به نام افسانه قرون را با الهام از ادبیات کهن ایران نگاشته است. مضامین عرفانی و نقاط اشتراک منطق الطیر عطار و افسانه قرون ویکتور هوگو توسط شرق شناسان و دانشمندان علوم تطبیقی بارها و بارها مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته اند.
ترجمه آثار ادبی کهن از اهمیت زیادی برخوردار بوده به گونه ای که ایدئولوژی مقصد بر ایدئولوژی مبدا تاثیر می گذارد و آن را به نفع خود تغییر می دهد. این تفکر در دوره ویکتوریا که مردم رویکردی تحقیرآمیز نسبت به ادبیات شرق داشتند موجب دستکاری ایدئولوژیک متن های مبداء شد.
«دیک دیویس» نویسنده و مترجم برجسته انگلیسی به کمک همسر ایرانی خود «افخم دربندی» برگردان بیت به بیت و تحت اللفظی منطق الطیر را به انگلیسی در ۱۹۸۴ انجام دادند.
