تاثیر احمد شاملو بر ادبیات ترجمه
به بهانه دوم مرداد سالمرگ پدر شعر سپید احمد شاملو
درباره تاثیر احمد شاملو بر ادبیات ترجمه مقاله های بسیاری نوشته شده است؛ شاملو شاعری است که شعر نوی عاشقانه و ادبیات معاصر با نام او پیوند ژرفی دارد. همه ما هر چقدر هم از شعر و شعر خوانی دور باشیم حتما ابیاتی از شاملوی بزرگ را خوانده ایم و تحت تاثیر آن قرار گرفته ایم. ابیاتی مثل «سکوت سرشار از ناگفته‌هاست از حرکات ناکرده، از اعتراف به عشق‌های نهان و شگفتی‌های بر زبان نیامده»، «چه بی‌تابانه می‌خواهمت ای دوریت آزمون تلخ زنده به گوری»، «من درد مشترکم مرا فریاد کن»، «روزگار غریبی است نازنین»، «انسان دشواری وظیفه است»،« نازلی سخن نگفت» و … بسیاری اشعار دیگر.
شعرهای شاملو بارها و بارها ما را دستخوش احساسات کرده و ما را به یاد خاطرات تلخ و شیرین زندگی انداخته اند. شاملو شاعری است که با عشق آیدا شعر عاشقانه معاصر را متحول کرد. بسیاری معتقدند که ادبیات ما مرهون این عشق افسانه ای است. باید بگوییم ذوق و استعداد شاملو تنها محدود به شعر عاشقانه نبود؛ او دل مشغولی های بسیاری داشت که به جامعه آن روزها، اوضاع اجتماعی و سیاسی مربوط می شد.
احمد شاملو بسیاری از اشعار خود را در دهه چهل با تخلص هایی مثل الف. صبح و الف. بامداد منتشر کرد.
مجموعه اشعار احمد شاملو که به صورت مجموعه اشعار یا گزیده شعر منتشر شده اند شامل اشعار شاملو قبل و بعد از آشنایی با آیدا و اشعار نو می شوند. انتشارات نگاه بهترین و کامل ترین بخش اشعار احمد شاملو را با عنوان‌های کتاب گزیده اشعار (چهاردهمین جلد از گزیده‌های شعر زمان ما) و کتاب مجموعه آثار احمد شاملو (جلد اول از سه جلد) منتشر کرده است.
بخشی از اشعار شاملو را در زیر آورده ایم:
میانِ خورشیدهای همیشه
زیباییِ تو
لنگری‌ست ــ
خورشیدی که
از سپیده‌دمِ همه ستارگان
بی‌نیازم می‌کند.
نگاهت
شکستِ ستمگری‌ست ــ
نگاهی که عریانیِ روحِ مرا
از مِهر
جامه‌یی کرد
بدانسان که کنونم
شبِ بی‌روزنِ هرگز
چنان نماید که کنایتی طنزآلود بوده است.
و چشمانت با من گفتند
که فردا
روزِ دیگری‌ست ــ
آنک چشمانی که خمیرْمایه‌ی مِهر است!
وینک مِهرِ تو:
نبردْافزاری
تا با تقدیرِ خویش پنجه در پنجه کنم.
من و تو یکی دهانیم
که با همه آوازش
به زیباتر سرودی خواناست.
من و تو یکی دیدگانیم
که دنیا را هر دَم
در منظرِ خویش
تازه‌تر می‌سازد.
نفرتی
از هرآنچه بازِمان دارد
از هرآنچه محصورِمان کند
از هرآنچه واداردِمان
که به دنبال بنگریم، ــ
دستی
که خطی گستاخ به باطل می‌کشد.
احمد شاملو علاوه بر سرودن شعر در ترجمه تخصصی شاعران مشهور دنیا استاد بود و بسیاری از ترجمه های او به دلیل داشتن روح شاعرانه با اشعار شاملو اشتباه گرفته می شوند. کتاب «همچون کوچه بی انتها» مجموعه ترجمه های اوست که از شاعران مختلفی مثل پل الوار، مارگوت بیکل، پابلو نرودا و فدریکو گارسیا لورکا و بسیاری شاعران دیگر به فارسی برگردانده شده اند. در اینجا به ترجمه تخصصی چند هایکوی ژاپنی اشاره می کنیم:
• شعری از این‌دست اگر برآنی كه بگویی،
نخست باید جانی از این‌دست را در خور باشی؛
نقشی بدین گونه اگر بر آنی كه بنگاری،
نخست باید نقشی از این‌گونه را اندر یابی.
• كاملیایی
فروافتاد،
آبش را خالی‌می‌كند. (باشوْ)
• دمیدنِ روز :
بر تیزه‌ی برگِ جو
یخچه‌های بهاری. (ئونی‌تسوُرا)
و چند ترجمه از اشعار لینگستون هیوز:
بی درنگ
دور از تاریکی
تمام نغمه‌هایی را که می‌دانی جمع کن
و سوی خورشید بیفکن
پیش از آنکه چون برف آب شوند.
من در رویای خود دنیایی را می‌بینم که در آن هیچ انسانی
انسان دیگر را خوار نمی‌شمارد
زمین از عشق و دوستی سرشار است
و صلح و آرامش، گذرگاه‌هایش را می‌آراید.
من در رویای خود دنیایی را می‌بینم که در آن
همه‌گان راه گرامی ِ آزادی را می‌شناسند
حسد جان را نمی‌گزد
و طمع روزگار را بر ما سیاه نمی‌کند.
من در رویای خود دنیایی را می‌بینم که در آن
سیاه یا سفید
ــ از هر نژادی که هستی ــ
از نعمت‌های گستره‌ی زمین سهم می‌برد.
هر انسانی آزاد است
شوربختی از شرم سر به زیر می‌افکند
و شادی همچون مرواریدی گران‌قیمت
نیازهای تمامی ِ بشریت را برمی‌آورد.
چنین است دنیای رویای من!
بخش دیگری از ترجمه های احمد شاملو ترجمه تخصصی داستان کوتاه ادبیات جهان است. علاوه بر داستان های کوتاه داستان های معروف و البته محبوب دیگری مثل «مرگ کسب و کار من است» و «شازده کوچولو» نیز توسط احمد شاملو ترجمه شده اند. قصه و شعر کودک نیز از ادبیات شاملو تاثیر زیادی پذیرفته اند. در این زمینه می توان آثار «مردی که لب نداشت»، «قصه پری‌ها» و «خروس زری، پیرهن پری» را نام برد.
پریای نازنین
چتونه زار میزنین؟
توی این صحرای دور
توی این تنگ غروب
نمیگین برف میاد؟
نمیگین بارون میاد
نمیگین گرگه میاد میخوردتون؟
نمیگین دیبه میاد یه لقمه خام میکندتون؟
نمیترسین پریا؟
ادبیات معاصر فارسی مدیون شعر شعرای اروپایی است. شاملو از ادبیات سورئالیستی تاثیر پذیرفته که به شکل گیری سبک سپید او و زبان شعری جدید منجر شده است. با مطالعه ترجمه های شاملو و نشان دادن تاثیرات ترجمه شاعران مشهور در اشعار او به زبان فارسی می توان نتیجه گرفت ترجمه تاثیرات بسیار درخشانی روی شعر فارسی داشته است.
احمد شاملو به عنوان پایه گذار سبک شعر سپید به تاثیر شعر معاصر غرب پی برده و با ابداع تکنیکهای جدید در اشعار خود فصاحت شعر فارسی را تغییر داده و به سادگی آن کمک کند. این تبادلات ادبی بین کشورها همیشه به وسیله ترجمه انجام می شود.
این تبادلات ادبی بین کشورها همیشه از طریق ترجمه صورت می پذیرد و وجودشان برای نگه داری گنجینه های ادبی هر کشور ضروری بنظر می رسد