یکی از حساس ترین و جالب توجه ترین زمینه های ترجمه، ترجمه کتاب هایی است که مخاطب این کتاب ها کودکان و نوجوانان است. همواره در کل دنیاتلاش براین بوده است که کتاب های کودک و نوجوان، با کیفیت و قدرت بهتری ترجمه شوند و در اختیار این سری از مخاطبین خاص قرار گیرنند.
باید در نظر داشته باشید که ترجمه کتاب های مربوط به کودکان و نوجوانان ، نیاز به توجه خاصی به سبک و سیاق نوشتن، ساختار متن و تصویرسازی های موجود در متن دارد که رعایت همین امور به ظاهر ساده باعث می شود که پیچیدگی کار ترجمه کتاب کودک و نوجوان صد چندان شود.
ترجمه کتاب کودک و نوجوان
مترجمی که در زمینه ترجمه کتاب کودک و نوجوان کار می کند، نیاز دارد که بسیار بسیار به این زمینه علاقه مند باشد و روحیات و انگیزه های این رده خاص سنی را به خوبی بشناسد. مترجم باید در نظر داشته باشد که ترجمه کتاب مخصوص کودک و نوجوان نیازمند تلاش های بیشتری است تا بتواند بر حساسیت و پیچیدگی این کار غلبه نماید.
ترجمه کتاب کودک و نوجوان، مشابه تمام روند های ترجمه، نوعی انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر است و در این کار، مترجم وظیفه بزرگی دارد که کودکان را از همان سنین ابتدایی با شیوه ها و آداب و سنن مردم و کشورها و فرهنگ های دیگر آشنا نماید و دیدی جامع و کامل به آن ها بدهد.
ژانر وحشت در ادبیات کودک و نو جوان
یکی از گسترده ترین رویکردها در ادبیات کودکان را می توان ژانر وحشت نامید. آثار بسیار زیادی در ژانر وحشت برای کودکان و نوجوانان نوشته و یا ترجمه شده اند. ادبیات ژانر وحشت در ایران از نیمه دوم دهه 70 آغاز شد و با ترجمه آثار غربی، به رونق بی سابقه ای در زمینه ادبیات کودک و نوجوان دست یافت.
نوجوانان، گروهی هستند که همواره در پی دستیابی به هیجان در زندگی خود می باشند و صد در صد ماجراجویی هایی بسیار، با مخالف خانواده های کودکان و نوجوانان همراه است.
ترس، احساسی است که همیشه در ضمیر کودکان و نوجوانان وجود دارد. از جمله ترس های مختلف کودکان و نوجوانان می توان به ترس از تنهایی، ترس از تاریکی، ترس از اوهام و اشباح و موارد دیگر اشاره نمود که البته روانشناسان همگی متفق القول هستند که تمامی این ترس ها از دوران کودکی در انسان ها آغاز شده و همراه و هم قدم با کودک ، رشد خواهد کرد.
بحث ترس، احساسی است که در طی تمامی قرون و عصر ها و در همه جوامع، مد نظر انسان ها بوده و هر نسلی در قرون گذشته، هیچ چاره ای برای مقابله و تحمل این احساس نداشته است. با گذشت زمان، آثار ترس و وحشت در قرون مختلف و تبدیل به داستان و افسانه، باعث خلق آثاری در ژانر وحشت در میان نویسندگان شد.
قرن هجدهم میلادی را می توان عصر روشن بینی در ادبیات دانست و ادبیات وحشت نیز در قرن هجدهم میلادی، به عنوان یک اثر هنری شناخته شد و می توان نخستین رمانی که در قالب ادبیات وحشت نوشته شد را رمان فرانکشتاین نوشت که به قلم مری شلر انگلیسی نگاشته شده بود. رمان فرانکشتان، در سال 1818 چاپ شد و پس از آن، آقای ویلیام پولیدوری اقدام به خلق شخصیت خون آشام در آثارش کرد. علاوه براین، می توان به کتاب دراکولا، نوشته برام استوکر در سال 1897 اشاره نمود که دراکولا، باعث به اوج رسیدن ژانر وحشت در ادبیات جهان شد.
نوجوانان ، علی رغم مخالفت های خانواده ها، استقبال زیادی از ادبیات در ژانر وحشت کردند. دلیل مخالفت خانواده ها این بود که آن ها اعتقاد داشتند کودکان و نوجوانان با گرایش هرچه بیشتر به ادبیات ژانر وحشت، قطعا با افزایش روحیه بزهکاری، بی انگیزگی و تنبلی در مورد کارها، و اغتشاش ذهنی آن ها همراه خواهد بود. ولی با گذشت زمان، عقاید مردم در مورد ادبیات ژانر وحشت، اندک اندک تحول یافت و می توان گفت که در حال حاضر، از ژانر وحشت به عنوان یک ژانر فاخر و پر مخاطب، یاد می شود.
علاوه براین موارد، کتاب های بسیاری وجود دارد که در ژانر وحشت نوشته شده و سال به سال بر تعداد این کتاب ها افزوده می گردد. فیلم ها نیز با رویکرد ترس و وحشت، ساخته شده و مخاطبان بسیاری از جمله کودکان و نوجوانان، جذب فیلم های ژانر وحشت می شوند.
داستان ها و ماجراهای ژانر وحشت، بر پایه حادثه محوری استوار است و با ایجاد هیجان در زندگی و تجربه موقعیت های وحشتناک در زندگی همراه بوده و روحیه خلاقانه و ماجراجویانه ای در نوجوانان و کودکان ایجاد می کند که خلق همین روحیه باعث کشش نوجوانان به ادبیات این ژانر می شود. همین امر باعث شده است که ژانر وحشت را از دیگر ژانرها جدا کنیم.
می توانیم علت های مختلف گرایش نوجوانان به ادبیات ژانر وحشت را در دو دلیل، خلاصه کنیم. یک دلیل این است که نوجوانان در سنی قرار دارند که بیشترین تغییرات سنی در آن ها رخ داده و همین امر باعث می شود که نوجوان به داستان ها و ماجراهایی گرایش یابد که نوجوان و قهرمان داستان را با تغییرات بسیاری مواجه می نماید. و دومین دلیل گرایش به این گونه داستان ها، وجود عشقی ممنوعه در این ماجراها است که در این داستان ها قهرمان اصلی داستان ، با چنین عشق ممنوعه ای روبه رو می شود. به عنوان مثال، در این داستان می توان فردی با خصوصیات فراطبیعی را در این داستان ها به تصویر کشید که عاشق فردی معمولی با ویژگی های بسیار عادی شده و همواره از او حمایت می نماید.
ادبیات ترس و وحشت، تاثیرات مثبت و فوق العاده ای برای نوجوانان به همراه دارد. از جمله این تاثیرات می توان به این امر اشاره نمود که در دوران نوجوانی، همواره احساس خلاقیت و کنجکاوی در نوجوانان، در حال شکوفایی است و نوجوانان همواره در حال کشف حقیقت و ارضای احساس کنجکاوی خود هستند. متاسفانه رسانه های جمعی تنها اطلاعاتی را به نوجوانان انتقال می دهند که خلاقیت آن ها را بر نمی انگیزد ولی کتاب ها و رمان های ژانر وحشت، کودک یا نوجوان را به دنیای شگفتی فرو برده و به گونه ای احساس کنجکاوی آن ها را بر می انگیزد که باعث می شود کتاب از دست نوجوان به زمین نیفتد و تا تمام کردن کتاب، دست از مطالعه نکشد.
کتاب های درسی که مخاطب اصلی آن ها کودکان و نوجوانان است فاقد هرگونه ماجراجویی بوده و همواره با ایجاد روزمرگی در نوجوان همراه است بنابراین کتاب های ماجراجویانه ، باعث جذب مخاطبین نوجوان شده و علاوه براین که سرانه میزان مطالعه را در میان نوجوانان افزایش می دهد، هیجان نیز در زندگی آن ها ایجاد می نماید. این گونه داستان ها باعث می شود که به صورت غیر مستقیم، نوجوان آماده تقابل با ترس شده و به نوعی در مدیریت بحران های دشوار در زندگی نوجوان، کمک قابل توجهی می کند.
ولی در نظر داشته باشید که با وجود تمامی موارد ذکر شده نمی توانیم تاثیرات منفی ادبیات وحشت که بر ذهن مخاطب می گذارد را نادیده بگیریم. افکار ترسناک و موهوم، به طور غیر قابل کنترلی بر ذهن مخاطب هجوم می آورد که در اصل هیچ گونه زمینه واقعی ندارد ولی آشفتگی فکری در خیال، باعث عدم تمرکز بر واقعیت می شود. تر س از این موضوعات و اوهام مختلف، باعث می شود که دلهره و وحشت در ضمیر ناخودآگاه نوجوانان ایجاد شده و متاسفانه شب ها، نوجوان با کابوس های وحشتناک از خواب می پرد و قادر به خوابیدن مجدد نیست. احساس شک و بی اعتمادی به اطرافیان و احساس خشونت وجنگ طلبی نیز در صورت مطالعه بیش از حد کتاب های ژانر وحشتناک، در نوجوان تقویت خواهد شد.
القای حس تازگی در مخاطب
مترجم می بایست در زمان ترجمه کتاب کودک و نوجوان، خود را به جای مخاطب این کتاب قرار دهد و در تلاش باشد تا حس خلوص و تازگی را به مخاطب خود عرضه دارد. البته می بایست مترجم در نظر بگیرد که مخاطب این کتاب ها فقط کودک و نوجوان نیست و بسیاری از افراد در رده های دیگر سنی نیز علاقمند هستند تا این کتاب ها و رمان ها را مطالعه کنند.
درجه اهمیت
هر مترجمی می بایست در نظر داشته باشد که ترجمه ادبیات و کتاب های مخصوص کودکان و نوجوان، شالوده و بنای اصلی دیگر کتاب ها است که می بایست توجه و سرمایه گذاری هرچه بیشتری روی آن انجام گیرد.
مترجم می بایست ذوق و قریحه نویسندگی و تعامل با کودکان را با فن و هنر ترجمه خود در آمیزد و معجونی از آن بسازد که هر مخاطبی را شیفته و مجذوب خود کند. به ویژه اگر مخاطب دارای ظرایف و لطایف کودکی و نوجوانی باشد، نیازمند ذوق و دقت و سلیقه بیشتری خواهد بود.