چگونه در نوشتن پرسشنامه حرفه ای شویم؟
پرشسنامه ابزار مفیدی برای جمع اوری اطلاعات بوده که از مجموعه ای از سوالات کتبی با گزینه های مشخص شده برای پاسخ دهنده تشکیل شده.
هدف پژوهشگر از تدوین پرسشنامه شفاف سازی در رسیدن به هدف خود و اندازه گیری متغیرها میباشد.
ارائه پرسشنامه برای پاسخ گوینده به دو صورت حضوری و یا از طریق پست یا ایمیل بوده.
سوالات مطرح شده در پرسشنامه باید قابل فهم و روشن باشد تا جامعه هدف و نمونه به خوبی و راحتی بتوانند به انها پاسخ دهند.
به دلیل اینکه پرسشنامه حالت خود اجرایی دارد و خود مصاحبه کننده در آنجا حضور ندارد شیوه نوشتن و بیان ان باید به طوری باشد که پاسخ دهنده را ترغیب و راهنمایی به مشارکت کند.
7 قدم برای ساخت یک پرسشنامه وجود دارد که به ترتیب زیر میباشد:
1:تعیین هدف
پژوهشگر لیستی از اهدافی که قصد دارد به وسیله پرسشنامه به انها برسد تهیه میکند.بنابراین قبل این مرحله پژوهشگر اطلاعات کافی را جمع اوری کرده و نوع اطلاعاتی که قرار است به وسیله پرسشنامه اندازه گیری کند را بررسی میکند و هدف از جمع اوری اطلاعات و تهیه پرسشنامه مورد نظررا برای خود تجزیه و تحلیل میکند.
2:بیان مسئله
دراین قسمت پژوهشگر به توصیف یک یا چند متغیر و رابطه انها با هم در قالب مسئله میپردازد.
3:تعیین جامعه وانتخاب نمونه
تعیین جامعه و نمونه بستگی به نوع موضوع و اهمیت .علاقه و گرایش پژوهشگر.قابل دسترس بودن ان دارد.
نمونه باید معرف جامعه باشد و بخشی از جامعه و واقعی ومشابه.میتواند کوچک در قالب چند نفر یا بزرگ تا صدها نفر باشد و شامل هر قومیت, سمت سازمان و…شود.
4:تنظیم پرسشنامه
برای اندازه گیری متغیرهای وابسته ,مستقل و ویژگی های انهادر تنظیم پرسشنامه اصول و قواعد خاصی را باید رعایت کرد; مانند:
قرار دادن راهنمایی برای پاسخ گویی به سوالات.طرح سوالات روشن, ساده و قابل فهم, طرح سوالات دقیق با هدف خاص و کمک کننده به هدف اصلی پژوهشگر .طرح سوالات گزیده و محدود به افراد خاص.طرح محدوده زمانی خاص برای پاسخ گوینده و رفع ابهام در طرح سوالاتی که محدود به زمان مشخصی اند.طرح چارچوب درست و مناسب برای سوالات خاص و حساسیت برانگیز.طرح سوالات مربوط به ویژگی های جمعیتی و فردی.
5:بررسی مقدماتی پرسشنامه
تهیه پیش نویس پرسشنامه و خواندن چندباره ان و تست توسط خود پژوهشگر و افراد دیگر برای دریافت بازخورد.
6:طرح پرسشنامه
نکته مهم در طرح پرسشنامه اصلی ;جذابیت در طرح سوال و هدف .سوالات ساده و پاسخ های مطرح شده چند گزینه ای ساده و نسبتا درشت تر.شماره بندی صفحات.طرح سوالات مهم در ابتدای پرسشنامه.قرار دادن مثال به عنوان راهنما برای سوالات مبهم.جلوگیری از تدوین پرسشنامه های طولانی و یا خیلی کوتاه.
7:اجرای پرسشنامه
بعد از ساخت یک پرسشنامه ,ارائه ان یا به صورت مستقیم و حضوری است که البته ارزانتر و سریعتر میشود ویا به صورت پست یا الکترونیکی بوده.
اجزای اصلی پرسشنامه:
نامه و راهنما همراه پرسشنامه برای پاسخگو
دستورالعمل
سوال(گویه)
“دستورالعمل,یکی از ساده ترین و مهمترین قسمت پرسشنامه است.درهر قسمت پرسشنامه که نحوه سوالات و پاسخ به ان تغییر میکند لازم است دستوالعمل مربوط به ان واضح ذکرشود.
ترتیب سوالات باید از ساده و جالب شروع شود وبه سوالات طولانی و مبهم تر ختم شود.
طول پرسش نامه و تعداد سوالات در علاقه پاسخگو به جواب دادن بستگی دارد .معمولا پرسش نامه میبایست کمتر از 5 صفحه باشد و زمان بیش از 30 دقیقه نباشد. گزینه های سوال باید واضح و با فونت شفاف باشد و از اول تا انتهای ان با یک رویه و ظاهر پیش رود.
محاسن پرسشنامه;
هزینه نسبتا پایین
زمان کم برای پاسخگویی وتکمیل
سرعت زیاد در جمع اوری اطاعات دقیق و وسیع
تجزیه تحلیل داده و تبدیل ان به کمیت و سنجش همبستگی داده ها
پرسش از افراد زیاد
معایب پرسشنامه;
احتمال درک نکردن مفهوم سوالات و مبهم بودن ان برای پاسخگو
امکان عدم بازگشت پرسشنامه های ارسالی ازطریق پست
ضعف در گرداوری اطلاعات عمیق وریشه یابی های خاص
انواع سوالات به کار رفته در پرسشنامه:
پرسشهای هدایت کننده
سوالات جهت داری که پژوهشگر به طور غیر مستقیم,پاسخگو را مجبور به جوابهای باب میل او میکند .
پرسشهای بازو بسته
پرسش باز,دارای سوالاتی است که پاسخگو در جواب ان محدودیتی ندارد وهر جور مایل است به ان جواب میدهد.
پرسش بسته دارای گزینه های مشخص و محدود است که توسط پژوهشگر مطرح شده ,پرسشهایی که از مقیاس اسمی, ترتیبی ,نسبی و لیکرت استفاده میکنند ازنوع بسته اند.
پرسشهای مبهم
پرسشهایی که نحوه ی مطرح کردن ان چند جانبه بوده و نمیتوان جواب مشخصی را به ان داد و در خود سوی گیری دارد و هر شخص بر اساس افکار و برداشت خودش به ان پاسخ میدهد.
پرسشهای حاوی بار عاطفی
پرسشهایی که با دید خاصی سعی دارد پاسخگو را با خود هم حس کند ونظر شخصی پاسخگو را دچار تردید و تغییر کند.
پرسشهای یادواری کننده گذشته
پرسشهایی که سعی در مرور خاطرات گذشته و یاداوری تجربه های پاسخگو است.
پرسشهای دو وجهی
پرسشهایی که پاسخ آن بلی یا خیر است ونمیتوان به درستی ومعنی بله یا خیر بودن ان را تایید یا عدم تایید سوال دانست.
پرسشنامه دارنده واژگان منفی و مثبت
سوالاتی که برای جلب توجه پاسخگو در قالب نفی یا تایید مسئله ای مطرح میشود.
پرسشنامه حضوری
بهترین نوع جمع اوری اطلاعات است زیرا مصاحبه کننده وقت بیشتری برای معرفی هدف و نحوه سوالات خود دارد و همینطور پاسخگو توجه و تمایل بیشتری به جواب سوال دارد.
پرسشنامه پستی
به دلیل محدودیت هایی مانند عدم حضور مصاحبه کننده و عدم تمایل پاسخگو باید ان را جالبتر کرد, مثلا افزودن تمبر ,پاکت ,عکس و تصویر دران.