همه دانشجویان و کسانی که به نحوی به مقاله های علمی یا ترجمه مقاله ها سروکار دارند کم و بیش یک بار با ترجمه های شتابزده روبرو شده اند که ارزش علمی چندانی نداشته و از لحاظ اصول فنی ترجمه دارای نقایص بسیاری بوده است. این تفکر که هر کسی که اندکی به یک زبان خارجی آشنایی دارد.
می تواند به آن زبان خارجی ترجمه کند تفکر بسیار اشتباهی است که متاسفانه در جامعه علمی امروز رواج یافته است. یک مترجم خوب نیاز دارد که دروس دانشگاهی رشته مترجمی هر زبان خارجی را گذرانده و پس از آن با ترجمه متون مختلف تجربه های زیادی کسب کرده باشد. از سوی دیگر لزوم الحاق ایران معاهده جهانی برن یا به عبارت دیگر قانون مشهور کپی رایت نیز از دسته عواملی است که به بیشتر شدن ترجمه های ادبی بی محتوا و بی ارزش در کتاب فروشی ها و سایت های خدمات تخصصی ترجمه شده است. اهالی کتاب و بسیاری از فرهیختگان معتقدند ناشرین سهم زیادی در کیفیت بد ترجمه ها دارند و این ماجرا تا زمانی ادامه خواهد داشت که از کارشناسان ادبی در انتخاب و گزینش ترجمه های ادبی استفاده نشود.
چطورجملات شرطی درزبان انگلیسی را به صورت حرفه ای به فارسی ترجمه کنیم؟
پیش از این دررابطه با ترفند های یک مترجم متخصص بحث های زیادی کردیم،اما مهمترین نکته که درشغل مترجمی وجود دارد و بسیاری انرا نادیده میگیرند،ترجمه ی جملات شرطی می باشد که اکثر مترجمان برای ترجمه ی انها به مشکل برمیخورند ما دراین مقاله به شما اموزش میدهیم چگونه جملات شرطی را به صورت روان ترجمه کنید.در مجموعه میتوان گفت جملات شرطی درزبان انگلیسی به چهار نوع تقسیم میشوند،در ادامه شمارا با هر یک ازانها اشنا خواهیم کرد:
۱-طریقه ترجمه کردن جملات شرطی نوع صفر:
درابتدا اگربخواهیم شمارا باجمله های شرطی نوع صفردر زبان فارسی آشنا کنیم میتوان گفت دراین نوع جملات، دررابطه با شرایطی صحبت میشود که از طریق شرایط دیگری پدید امده اند،حال این شرایط دررابطه باهرچیزی میتواند باشد.درواقع میتوان گفت جله های شرطی نوع صفراز دوقسمت،یعنی یکی قسمته اصلی و دیگری قسمت شرطی تشکیل شده اند ونکته ی قابل توجه اینکه زمان هردوقسمت جمله حال ساده می باشد.به مثال های زیر توجه کنید:
۱-if water is heated to 100 degrees,is boils
در جمله بالا همانطور که مشاهده میکنید صحبت از به جوش امدن اب می باشد،که این شرایط یعنی به جوش امدن،ازطریق شرایط دیگری یعنی گرم شدن اب تا دمای ۱۰۰درجه سانتی گراد بوجود امده است.بنابراین میتوان گفت جمله ی بالا یک جمله ی شرطی به زبان انگلیسی است که باید درترجمه ان دقت بیشتری صورت بگیرد.وهمچنین مثال های ۲و۳ نمونه هایی ازاین دسته اند.
۲-if people smoke cigarettes,their health suffer:درصورتی که افراد سیگاربکشند،سلامتی انها ازبین میرود.
۳-hf we simplify to the maximum,we can say that there are three main mediums in nature sand,clay and rock:اگر به ساده ترین شکل ممکن بگوییم،میتوان گفت درطبیعت سه نوع رسانه شن،سنگ ورس وجود دارد.
لازم به ذکراست که درزبان فارسی معمولا جمله های شرطی در ابتدای جمله می ایند درصورتی که درزبان انگلیسی جمله ای که باتاکید بیشتری دررابطه باان صحبت شده دراول می اید،پس هنگام ترجمه ی یک جمله ی انگلیسی به فارسی این نکته رادرنظر داشته باشید.
بیشتر بخوانید:آموزش ترجمه تخصصی متون
۲-طریقه ترجمه کردن جملات شرطی نوع اول:
جملات شرطی نوع اول به این گونه است که نویسنده دراکثر مواقع دررابطه با اتفاقی که صحبت میکند اطمینان حاصل میکند که دراینده ان اتفاق رخ میدهد.مهمترین نکته ای که دررابطه با جملات شرطی نوع اول میتوان گفت این است که این نوج جملات بسیارساده و قابل فهم هستند.به مثال های زیرتوجه کنید:
۱-if you set your mind to a goal,you will eventually achieve it
در جمله ی شرطی بالا،در این باره صحبت میکند که اگر روی هدفی تمزکز کنید یعنی اگر زمان زیادی را صرف هدف مشخص خود کنید به احتمال خیلی زیاد ان رابدست می اورید.پس میتوان گفت جمله ی انگلیسی بالا یک جمله ی شرطی نوع اول میباشد که در ترجمه ی ان به فارسی باید دقت کنید.
لازم به ذکراست که جملات شرطی نوع اول نیز از دو قسمت یعنی،قسمت اصلی وقسمته شرطی تشکیل شده است و از انجایی که در جملات شرطی نوع اول ازاتفاقی که دراینده قرار است بیفتد صحبت میکینم،طبیعی است که ساختار جمله ی اصلی به صورتهwill+verb ،<will،فعل کمکی زمان اینده در زبان انگلیسی است.> می باشد، درنتیجه برای برگرداندن جملات شرطی نوع اول به زبان فارسی فعل بخش اصلی جمله با خواه همراه میشود.
یک نمونه دیگر:if for some reasons the contract is not officially registered in due time,the court will tack into consideration all legal evidence.
ترجمه:اگر به خاطر دلایلی،قرار داد درزمان مشخص ثبت رسمی نشود،دادگاه تمام مدارک قانونی رادرنظرخواهد گرفت.
اگربخواهیم تفاوت میان جمله ی شرطی صفر و اول رابگوییم،در جمله شرطی صفر اتفاق بطور صد در صد رخ میدههد و اما بالعکس در جمله شرطی نوع اول رخ دادن اتفاق احتمالی است درواقع صحبت بیشتردررباطه با احتمالات است.
۳-طریقه ترجمه کردن جملات شرطی نوع دوم:
در ترجمه های شتابزده به علت سرعت خیلی زیاد در ترجمه این مورد بدرستی رعایت نمیشود.
ترجمه جمله های شرطی نوع دوم درواقع کمی پیچیده تربنظر می ایند چرا که دراین نوع ازجمله هادررابطه با مجموعه ای از اتفاقات صحبت میشود که احتمال رخ دادن انها بسیار پایین می باشد، به زبان دیگر میتوان گفت نویسنده به واقعیت پیوستن ان اتفاق را درذهن خود تصورمیکند بنابراین برگرداندن جملات شرطی نوع دوم به زبان فارسی میتواند برای مترجم کمی سخت تر باشد.به جمله ی زیردقت کنید:
۱-if I won the kottery,I would buy a big house
درواقع درجمله بالا دراین باره صحبت میکند،که درصورت برنده شدن در یک قرعه کشی میتوان به خریدن یک خانه اقدام کرد،همانطور که میدانید برنده شدن در قرعه کشی برای تعداد افراد خیلی کمی ممکن است اتفاق بیفتد بنابراین برای ترجمه ان باید از جمله شرطی نوع دوم استفاده کنیم.همچنین مثال زیر نیز نمونه ای از این دسته می باشد:
۲-if I inherited a billion dollars,I would travel to the moon:اگر یک میلیارد دلار ارث به من میرسید،به ماه سفر میکردم.
همانطور که در قسمت های بالا گقته شد ساختاراین نوع جملات به دوقسمته،شرطی و اصلی تقسیم میشوند و ازانجایی که درجمله های شرطی نوع دوم دررابطه با اتفاقی که قرار است دراینده ای دور بااحتمال خیلی کم وبه طورخیلی فرضی اتفاق بیفتد،فعل در قسمت اصلی جمله بصورت would+verb،و فعل در قسمت شرطی درزمان گذشته اورده میشود.
لازم به ذکراست درسته که دربالا گفته شد فعل قسمت شرطی بصورت گذشته است طبیعی است که مترجم هنگام ترجمه ی یک جمله شرطی نوع دوم ان را به زمان گذشته ترجمه میکند اما دقت داشته باشید که دربعضی اوقات برای ترجمه به فارسی بهتراست فعل درزمان حال ساده ترجمه شود چرا که درصورت ترجمه شدن به زمان گذشته ممکن است برای مخاطب کج فهمی بوجود اورده و اورا گیج کند پس این نکته را فراموش نکنید که درترجمه بعضی جملات انگلیسی به زبان فارسی مترجم بهتراست از ترفندهای خود استفاده کرده و متن را در بهترین شکل ممکن به ترجمه برساند.
4-طریقه ترجمه کردن جملات شرطی نوع سوم:
جملات شرطی نوع دوم و سوم تفاوت چندانی بایکدیگر ندارند چرا که درجمله های شرطی نوع سوم نیز دررابطه با اتفاق هایی صحبت میشود که نویسنده خود انهارا تصور کرده اما حال سوال اینجاست که پس فرق میان جملات شرطی نوع دوم و سوم در چیست جواب این است که جمله های شرطی نوع سوم دررابطه با اتفاقی که درگذشته افتاده و تغییر ان غیرممکن است صحبت میکند بطور مثال میتوان فردی را گفت که درزندگی گذشته خود اشتباهات زیادی را مرتکب شده و حالا از انجام انها پشیمان است.به جمله زیردقت کنید:
If I had known about his allergies,I would not have let him eat that sandwich:اگر میدانستم حساسیت دارد،اجازه نمیدادم ان ساندویچ را بخورد.
درجمله های شرطی نوع سوم،قسمت اصلی:would +have+verb
قسمت شرطی:به حالت ماضی بعید
برای ترجمه این نوع جملات:هم میتوان در زمان گذشته و هم بصورت ماضی بعید،بنا به شرایط موجود در جمله استفاده کرد.
بطور کثال:if the two party leaders had met earlier, the conflict would have been reasolved with fewer casualties
ترجمه به فارسی:اگر رهبران دو حزب زودتر بایکدیگر ملاقات،مناقشه هردوطرف با تلفات کمتری به اتمام میرسید.
استفاده از تکنولوژی برای بالا بردن کیفیت ترجمه
امروزه به کمک تکنولوژی و اینترنت به بیشتر کتاب ها و مقاله ها دسترسی داشته و بیشتر مترجم های ناوارد از این طریق به آثار برجسته ادبی دست یافته و آنها را با کیفیتی نامناسب به بازار ارائه می دهند. ترجمه های شتابزده به عنوان معضل جامعه ادبی از دغدغه های امروزه بسیاری از مترجمین با سابقه کشورمان است. متاسفانه اهالی حوزه کتاب به قدری درگیر مسائل مالی و سانسورهای بی مورد متن های ترجمه شده یا حذف بخشی از آثار به دلایل بی ربط هستند که روی کیفیت آثار ترجمه شده چندان تمرکز ندارند. معیار برخی از ناشران برای انتخاب کتاب این است که رتبه بیشتری در فروش جهانی داشته و به اصطلاح عنوان «best seller» را با خود داشته باشد. کافی است در مراجعه به سایت آمازون پرفروش ترین کتاب های جهان را ببینیم. با نگاهی به آمار کتابخانه ملی با آثار ترجمه شده ای روبرو می شویم که تنها سه ماه از انتشار جهانی آن گذشته، به سرعت در ایران ترجمه شده و به چاپ رسیده است! چطور چنین چیزی امکان دارد مگر اینکه ترجمه ای شتابزده صورت گرفته باشد که در آن کیفیت فدای ترجمه شده است. البته نباید منکر ترجمه های درخشان در همین بازه زمانی باشیم ولی متاسفانه تعداد ترجمه های بد بسیار بیشتر از ترجمه های خوب است. تربیت مترجم خوب نیازمند نهادی است که با هدف تربیت مترجم حرفه ای تاسیس شده باشد. مترجم بخصوص در زمینه ادبیات ترجمه نیازمند تحصیل در رشته ادبیات زبان انگلیسی و کسب مهارت های لازم است. مترجم ادبی لزوما باید به خوبی به ادبیات زبان مبدا و مقصد آشنایی داشته و از دستور زبان مقصد نیز آگاهی داشته باشد. شاید یکی از بهترین راه حل ها برای جلوگیری از ترجمه های شتابزده استفاده از کارشناسان و مشاورین ادبی حرفه ای برای گزینش ترجمه آثار ادبی است. بکارگیری نیروی حرفه ای ترجمه و مترجمین قدیمی و برجسته در کاهش ترجمه های شتابزده بسیار سودمند خواهد بود.
ودراخر
در این مقاله سعی کردیم مهارت هایی را که به شما مترجمان عزیز برای ترجمه ی آسان تره جملات شرطی درزبان انگلیسی رابه شما آموزش دهیم چرا که فراموش نکنید برگرداندن زبان انگلیسی به فارسی یک هنر است پس اگر میخواهید در این کار خبره شده و پیشرفت کنید ازمهارت های گفته شده نهایت استفاده راببرید.